Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε σημαντικό πρόβλημα για την ελαιοκαλλιέργεια η προσβολή του ελαιόκαρπου από το γλοιοσπόριο (μύκητες Colletotrichum spp.), με αποτέλεσμα την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του ελαιολάδου. Οι διαφορετικές ποικιλίες ελιάς εμφανίζουν διαφορετική ευαισθησία στις διάφορες γονοτυπικές μορφές του μύκητα και ταυτόχρονα παρατηρούνται συνεχείς μεταβολές, τόσο στη γεωγραφική κατανομή των πληθυσμών του παθογόνου λόγω αλλαγής των κλιματικών συνθηκών που ευνοούν την ανάπτυξή του, όσο και της παθογόνου δύναμης των γονοτύπων του. Επιπλέον, οι αυστηρότεροι κανόνες που θεσπίζονται σχετικά με τις εφαρμογές αλλά και το κόστος των φυτοφαρμάκων είναι πιθανό να έχουν ισχυρό αντίκτυπο στον αποτελεσματικό έλεγχο της ασθένειας μόνο με εφαρμογές χημικών παρασιτοκτόνων. Κατά συνέπεια απαιτείται γνώση της γενετικής παραλλακτικότητας του παθογόνου, συνεχής παρακολούθηση των αλλαγών, μελέτη της αλληλεπίδρασης παθογόνου – ξενιστή και ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης της ασθένειας που θα συνδυάζει καλλιεργητικές πρακτικές, βιολογικές και χημικές μεθόδους καταπολέμησης και θα αξιοποιεί τη διαφορετική ευαισθησία των διαφορετικών ποικιλιών της ελιάς. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τη σύνδεση του βαθμού προσβολής του ελαιόκαρπου με την παραγόμενη ποσότητα και ποιότητα του ελαιολάδου ώστε να περιορίζουμε τις οικονομικές απώλειες αναπροσαρμόζοντας κατάλληλα τη στρατηγική μας.
Το Έργο αφορά τη μελέτη των παραμέτρων της ασθένειας, την ποσοτικοποίηση και τη συνδυαστική τους δράση, με τελικό στόχο την ανάπτυξη ενός συστήματος πρόβλεψης του κινδύνου, τη δημιουργία μηχανισμού γεωργικών προειδοποιήσεων σε συνδυασμό με εξατομικευμένη συμβουλευτική διαχείρισης της ασθένειας σε επίπεδο ελαιώνα, με κέντρο το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και σε συνεργασία με δημόσιου και ιδιωτικούς φορείς του ελαιοκομικού τομέα.
Το Έργο περιλαμβάνει: μελέτη του ενδημικού πληθυσμού του παθογόνου, (ταξινόμηση, επίπεδο πληθυσμού, κατανομή στις κύριες ελαιοκομικές ζώνες, παθογόνος ικανότητα ενδημικών γονοτύπων), μελέτη της ευαισθησίας των διαφορετικών ποικιλιών ελιάς με έμφαση στις περιοχές παραγωγής ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς ΠΟΠ αλλά και ποικιλιών ελιάς μικρότερης οικονομικής σημασίας, πολύ σημαντικών όπως για τη διατήρηση της γενετικής παραλλακτικότητας της καλλιέργειας, ανάπτυξη αξιόπιστης, γρήγορης και οικονομικής μεθόδου προσδιορισμού του μύκητα προσαρμοσμένης στον ενδημικό πληθυσμό του παθογόνου, δημιουργία δυναμικού ψηφιακού χάρτη πρόβλεψης κινδύνου, αναζήτηση ανταγωνιστών μικροοργανισμών για την ανάπτυξη μεθόδου βιολογικής καταπολέμησης, ανάπτυξη ολοκληρωμένου συστήματος διαχείριση της ασθένειας μέσω καλλιεργητικών πρακτικών, χημικών και βιολογικών μεθόδων καταπολέμησης, συσχέτιση του βαθμού προσβολής του ελαιόκαρπου στα διάφορα στάδια ανάπτυξής του και για τις διαφορετικές ποικιλίες ελιάς με την ποιότητα του ελαιολάδου, και πιλοτική εφαρμογή συστήματος γεωργικών προειδοποιήσεων και εξατομικευμένης συμβουλευτικής.
Στο πλαίσιο του Έργου δραστηριοποιήθηκαν συνολικά 36 στελέχη, 20 άντρες και 16 γυναίκες και συγκεκριμένα: 10 μέλη ΔΕΠ, 3 εξωτερικού ερευνητές, 3 μεταδιδακτορικών ερευνητών, 4 υπότροφοι υποψήφιοι διδάκτορες, 2 εξωτερικοί συνεργάτες, 6 υπότροφοι και 10 γευσιγνώστες ελαιολάδου.
Κατά την υλοποίηση της Πράξης, 50 ελαιώνες κατανεμημένοι στις ελαιοκομικές ζώνες της Περιφέρειας Πελοποννήσου αποτέλεσαν, για δύο ελαιοκομικές περιόδους το ερευνητικό πεδίο για τη συλλογή στοιχείων. Οι συμμετέχοντες ελαιοπαραγωγοί – ιδιοκτήτες των ελαιώνων θα ενημερωθούν προσωπικά και εμπιστευτικά για την κατάσταση των ελαιώνων τους και θα ωφεληθούν άμεσα από την ατομική συμβουλευτική που θα τους προσφερθεί από τους ερευνητές του Έργου. Το ίδιο ή και περισσότερο ωφελημένοι θα είναι οι ελαιοπαραγωγοί που θα συμμετάσχουν στην πιλοτική εφαρμογή του συστήματος γεωργικών προειδοποιήσεων και ατομικής συμβουλευτικής. Ταυτόχρονα, γεωπόνοι των τοπικών Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και τεχνικοί σύμβουλοι του ιδιωτικού τομέα, ωφελήθηκαν από τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης που προέκυψε και μέσω της ανάπτυξης ενεργού διαύλου επικοινωνίας με την επιστημονική κοινότητα. Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ωφελημένοι είναι όλοι οι ελαιοπαραγωγοί της Περιφέρειας αλλά και επαγγελματίες του κλάδου. Στην ελαιοκαλλιέργεια της Περιφέρεια Πελοποννήσου εμπλέκονται 145.000 οικογένειες, ενώ στον ιδιωτικό τομέα δραστηριοποιούνται περισσότεροι από 160 γεωπόνοι, και 89 επιχειρήσεις τυποποίησης και εμπορίας ελαιοκομικών προϊόντων.
Ταυτόχρονα, αναβαθμίστηκε ο εξοπλισμός 5 ερευνητικών εργαστηρίων του Τμήματος Γεωπονίας.
Ο ενδημικός πληθυσμός του παθογόνου συντίθεται από δύο είδη με παρόμοια προσαρμοστικότητα αλλά σημαντικές διαφορές ως προς την παθογόνο δύναμη.
Οι ποικιλίες Κορωνέικη, Καλαμών και Νεμουτιάνα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες, η Αθηνολιά ιδιαίτερα ανθεκτική και με καλή αντοχή οι Μεγαρίτικη και Μυρτολιά.
Προσαρμόσθηκε η μέθοδος RT-PCR για τον προσδιορισμό του ενδημικού πληθυσμού του παθογόνου.
Η εφαρμογή των καλλιεργητικών πρακτικών στους ελαιώνες της Περιφέρειας Πελοποννήσου (κλάδεμα, θρέψη, φυτοπροστασία) βρίσκονται γενικά σε καλό επίπεδο αλλά επιδέχονται βελτιώσεων ώστε να αυξηθεί η συμβολή τους στην αντιμετώπιση της ασθένειας.
Διαπιστώθηκε η ικανοποιητική αποτελεσματικότητα πολλών δραστικών ουσιών και σκευασμάτων μυκητοκτόνων για τη χημική καταπολέμηση της ασθένειας, χωρίς κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικότητας εκ μέρους των παθογόνων, και απομονώθηκε γενετικό υλικό (στελέχη) ενδημικών βακτηρίων και μυκήτων που δίνουν ελπίδες για την ανάπτυξη βιολογικής καταπολέμησης.
Μελετήθηκε η επίδραση της προσβολής του ελαιόκαρπου από τα παθογόνα στην ποιότητα του παραγόμενου ελαιόλαδου τόσο ως προς τις χημικές παραμέτρους αλλά και ως προς τα γευσιγνωστικά χαρακτηριστικά τους, όπου αναγνωρίσθηκαν τα ελαττώματα μούχλα, ατροχάδο, ταγγισμένο και άλλο ελάττωμα που περιεγράφηκε ως σαπωνώδες.
Αναπτύχθηκαν αλγόριθμοι για την πρόβλεψη εκδήλωσης της έντασης της ασθένειας βάσει καλλιεργητικών πρακτικών και μετρήσεων του πληθυσμού του παθογόνου με τη μέθοδο RT-PCR.
Δημιουργήθηκε πρωτόκολλο εφαρμογής κατάλληλων καλλιεργητικών πρακτικών στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης της ασθένειας και εκπαιδευτικό υλικό για τους προπτυχιακούς φοιτητές/τριες των Τμημάτων Γεωπονίας.
